Trzy młyny w widłach Płocicznej i Runicy

Im dalej brniemy w widły Runicy i Płocicznej, tym robi się ciekawiej. Las gospodarczy powoli dziczeje, teren staje się mokry i grząski. Na drugim brzegu jest już Drawieński Park Narodowy. Przeprawa wpław jest możliwa, ale trudna. Kiedyś istniały w tej okolicy aż trzy młyny wodne. Ziethenfiersche Mühle i Krampsche Mühle zniknęły jeszcze w połowie XIX wieku. O ponad wiek przeżył je Neumühle nad Runicą. Pozostały po nim fragmenty kamiennych murów i nazwa Nowy Młyn, która figuruje w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych. Krążąc pomiędzy pozostałościami dawnych młynów wpadamy co chwilę na zrujnowane schrony. Cały czas jesteśmy na linii Pommernstellung…

Ziethenfiersche Mühle

Ziethenfiersche Mühle powstał nad bezimiennym dopływem Płocicznej, który bierze swój początek w południowej, obecnie już niemal całkowicie zarośniętej części jeziora Krępa (niem. Cramper See). Istniejącą tutaj osadę młyńską opisywano na mapach jako Fier Mühle, Ziethenfiersche Mühle. Była ona związana z położoną dwa kilometry na południowy zachód osadą Sitno (Zietenfier), a jej nazwę można tłumaczyć jako Sitnicki Młyn. Około połowy XIX wieku osada zanikła. Odtąd istniał tutaj już tylko most drogowy, umożliwiający przeprawę z Krępy i Sitna w kierunku Złotowa. W pierwszej połowie XX wieku był on opisywany jako Fierbrücke. Dziś na miejscu młyna znajdują się ruiny betonowego jazu, a w nurcie strumienia widoczne są szczątki drewnianych pali. Most nie istnieje – przeprawa możliwa jest jedynie wpław.

Krampsche Mühle

Na początku XIX wieku około 500 m na wschód od Ziethenfiersche Mühle istniał jeszcze jeden młyn – Krampsche Mühle, czyli Młyn Krępski. Wybudowano go nad Płociczną, przy brodzie na drodze do Złotowa (Flathow). Był on związany z majątkiem w pobliskiej Krępie Krajeńskiej (Krampe). Ta osada młyńska także zanikła około połowy XIX wieku. Być może miało to związek z uruchomieniem nowego młyna, usytuowanego około 2 km w górę Płocicznej (Krampemühle, Cramper Mühle).

Nowy Młyn (Neue Mühle)

Z trzech młynów istniejących kiedyś u zbiegu Płocicznej i Runicy najdłużej, bo aż do połowy XX wieku, przetrwała osada młyńska nad Runicą (Ruhnow Fliess). Założono ją na gruntach należących do majątku rycerskiego Wedlów z Tuczna. Później należała do dóbr leśnych w Człopie (Forstgutsbezirk Schloppe). Na mapach archiwalnych opisywano ją jako Neue Mühle, Neumühle. W 1885 roku było to 53 mieszkańców, w roku 1908 – już tylko 5. Po drugiej wojnie światowej osada otrzymała polską nazwę Nowy Młyn, która do dzisiaj znajduje się w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych. Z trzech opisywanych miejsc właśnie tutaj zachowało się najwięcej śladów dawnego życia – na obu brzegach Runicy wciąż można odnaleźć spore fragmenty kamienno-ceglanych murów.

Gdzie to jest?

Lasy w widłach Rutwicy i Płocicznej leżą w Puszczy Drawskiej, na terenie miejscowości Jeziorki Wałeckie, Martew i Nowa Studnica w gminie Tuczno, powiat wałecki, województwo zachodniopomorskie. Współrzędne GPS:

Ziethenfiersche Mühle: 53.20569, 16.05528

Krampsche Mühle: 53.20832, 16.06353

Neumühle: 53.19761, 16.07636

Materiały wykorzystane w artykule:

1. Gemeindelexikon für das Königreich Preußen (…), Provinz Westpreussen, Berlin 1887 (dane na rok 1895), s. 180 poz. 151. Wersja online na stronie Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej: https://pbc.gda.pl/dlibra/publication/11472/edition/7504 [dost. 30.08.2023].
2. Gemeindelexikon für das Königreich Preußen (…), Provinz Westpreussen, Berlin 1908 (dane na rok 1905), s. 33 poz.138. Wersja online na stronie Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej: https://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=31688 [dost. 30.08.2023].
3. Karte von Ost-Preussen (…) 1:150 000, arkusz XIX Filehne, 1796-1802 r., https://atlas.ihpan.edu.pl/ [dost. grudzień 2023].
4. Karte des Deutschen Reiches 1:100 000, arkusz 221 Schloppe, wyd. 1830, 1893, 1919, 1934 r., http://igrek.amzp.pl [dost. grudzień 2023].
5. Messtischblatt 1:25 000, arkusz 1415 Tütz, wyd. 1878, 1906, 1936, http://igrek.amzp.pl [dost. sierpień 2023].
6. Messtischblatt 1:25 000, arkusz 2762 Spechtsdorf 1937 r., http://igrek.amzp.pl/mapindex.php?cat=TK25 [dost. grudzień 2023].
7. Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii PAN. Edycja cyfrowa: http://www.slownik.ihpan.edu.pl/index.php [dost. 4.01.2023].
8. Topographischer Spezial-Karte von Central-Europa 1:200 000, arkusz 61 Arnswalde, 1851 r., https://www.landkartenarchiv.de/deutschland_topographischespecialkarte.php [dost. styczeń 2024].